Çip ve yarı iletken üretiminde, özellikle ABD ve Çin arasındaki jeopolitik rekabet, Tayvan ve bu alandaki önemli rolü ile ilgili gerginlikler arttıkça yükseliyor.

Ada ülkesi dünyadaki gelişmiş 7 nanometre altı çiplerin %60’ını üretiyor. Bu 7 nanometre ve daha küçük çipler yapay zeka (AI), 5G teknolojileri ve askeri silahlar için kullanılıyor ve bu da birincil üretici olarak Tayvan’ı ABD ve Çin arasındaki ticaret ve teknoloji savaşının ön saflarında konumlandırıyor.

Önde gelen küresel mikroçip üreticisi Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) çip endüstrisinde önemli bir oyuncu haline gelirken, diğer Tayvanlı çip üreticileri United Microelectronics (UMC) ve MediaTek de yüksek kapasiteli çip üreticileri arasında yer alıyor.

Bu arada Intel, Nvidia, Micron ve Texas Instruments gibi ABD’li teknoloji devlerinin yanı sıra Hollanda merkezli ASML ve Güney Koreli Samsung da çip üretiminde ön sıralarda yer alıyor.

ABD, bu yıl CHIPS ve Bilim Yasası kapsamında TSMC’nin yanı sıra diğer şirketleri desteklemek için harcadığı milyarlarca dolarla küresel çip rekabetindeki konumunu güçlendirmeyi hedeflerken, TSMC’nin Arizona fabrikası Tayvan’daki benzer tesislere kıyasla üretimini 4 puan artırdı.

Bu arada Çin, HiSense, Biren ve Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC) gibi şirketlerle kendi çip ve yarı iletken üretim kapasitesine sahiptir.

Yarı iletken, çip üretiminin önemi

Çipler ve yarı iletkenler akıllı telefonlardan bilgisayarlara, endüstriyel makinelerden elektrikli ürünlere ve hatta askeri sistemlere kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Ülkeler için küresel ekonomideki konumları ve ulusal güvenlikleri açısından kritik önem taşımaktadırlar.

Dijitalleşme dünya çapında hız kazanırken sağlık, finans ve ulaşım alanlarında gelişmiş çiplere olan talep artıyor ve ABD ile Çin arasında jeopolitik açıdan öne çıkan çip rekabeti, askeri hazırlıktan ekonomik rekabete kadar pek çok alanda hangi ülkenin teknolojik üstünlüğe sahip olacağını belirleyecek.

ABD bu alanda üstünlük sağlamak için Japonya ve Tayvan ile işbirliği yapmaya çalışırken, Çin dışa bağımlılığı azaltmayı ve kendi kendine yeterliliği sağlamayı hedefliyor.

COVID-19 salgını ve Rusya ile Ukrayna’nın yanı sıra İsrail ve Filistin arasındaki savaşlar küresel tedarik zincirlerinin sınırlarını zorladı. Sonuç olarak, yarı iletkenlerin yerli üretiminin önemi daha da artmıştır.

‘Yapay zekanın küresel yarı iletken talebinde önemli bir artışa yol açması bekleniyor’

Bilgi Teknolojileri ve İnovasyon Vakfı’nın (ITIF) küresel inovasyon politikasından sorumlu başkan yardımcısı Stephen Ezell, Anadolu’ya yaptığı açıklamada TSMC’nin Arizona’daki fabrikasında gerçekleştirdiği üretimin başarılı olmakla birlikte Tayvan’daki üretim kadar gelişmiş olmadığını söyledi.

TSMC en yeni 2 nanometre çiplerini Tayvan’da üretiyor ve Arizona’dakilerden daha gelişmiş işlem düğümlerinde çalışıyor.

Ezell, “Bunların hiçbiri Tayvan’ın küresel yarı iletken üretimindeki, özellikle de en gelişmiş yarı iletkenlerin üretimindeki kritik önemini azaltmıyor – Tayvan küresel yarı iletken endüstrisi için her zamanki kadar önemli olmaya devam edecek” dedi.

Küresel yapay zekâ (AI) sektörünün gelecek yıl 390,9 milyar dolar büyüklüğe ulaşacağının tahmin edildiğini belirtti.

“Yapay zekanın küresel yarı iletken talebinde önemli bir artışa yol açması bekleniyor ve tahminler, özel yapay zeka çiplerine olan ihtiyacın artması nedeniyle yaklaşık %20 veya daha fazla bir büyüme oranına işaret ediyor” dedi.

Tayvanlı, Amerikalı ve Avrupalı yonga üretim liderlerine karşı değerli bir rakip olma şansının zayıf olduğunu vurgulayan Ezell, yarı iletken sektöründe önemli bir oyuncu olmasına rağmen Çin’in “yakın zamanda yetişemeyeceğini” belirtti.

“Yarı iletkenler, küresel teknoloji ekonomisinin ‘komuta zirvelerini’ ve küresel dijital devrimi yönlendiren beyinleri temsil ediyor” dedi ve bunun ülkeler için her zamankinden daha önemli bir varlık haline gelecek yüksek ücretli, yüksek katma değerli bir sektör olduğunu sözlerine ekledi.

‘Pandemiden bu yana şirketler yarı iletkenlerin tedarik zinciri için ne kadar hayati olduğunu fark etmeye başladı’

International Data Corporation (IDC) etkinleştirme teknolojileri ve yarı iletken başkan yardımcısı Mario Morales, Anadolu’ya yaptığı açıklamada TSMC’nin diğer ülkelerdeki üretim kapasitesini artırmayı hedeflediğini ancak firmanın geliştirme unsurlarının anavatanda kaldığını ve bunun en önemli sorunu teşkil ettiğini söyledi.

Morales, son dönemde çiplere ve yarı iletkenlere artan ilginin uzun zamandır beklenen bir süreç olduğunu, pandemi sonrasında dünyanın tedarik zincirlerinin yeniden dengelenmesi gerektiğini fark ettiğini belirtti.

“En gelişmiş proses teknolojileri halen Tayvan ve Kore’de bulunuyor, dolayısıyla öncü kapasitenin %95’inden fazlasının halen Asya bölgesinde olduğunu söyleyebilirim – bunun değişmesi gerekiyordu çünkü Çin ile Tayvan ve Çin ile diğer herkes arasındaki türbülansla ilgili çok fazla risk var” dedi.

Morales, ABD ve AB’nin çip ve yarı iletken yatırımları için yasalar çıkardığını kaydetti.

“Pandemiden bu yana, (…) şirketler artık yarı iletkenlerin tedarik zinciri için ne kadar hayati olduğunu fark etmeye başladılar, bu yüzden değişiklikler yapıyorlar, (…) buna karşı koymanın bir yolu olarak ABD CHIPS yasası veya AB Chips yasası gibi yatırımlar yapıyorlar” dedi.

Apple, Google ve Microsoft gibi teknoloji devlerinin de önemli yatırımlar yapacağını ve artık jeopolitiğin yarı iletken endüstrisinde daha büyük bir rol oynadığını sözlerine ekledi. Gelecekte “biri Batı dünyasına, diğeri de Çin’e hitap eden” iki farklı tedarik zincirinin ortaya çıkacağını tahmin ettiğini söyledi.

Tayvan’ın Çin karşısındaki kırılganlığı ABD için önemli bir stratejik görev

ABD merkezli kâr amacı gütmeyen araştırmacı Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Stratejik Teknolojiler Programı Direktörü James Lewis, Anadolu’ya yaptığı açıklamada Tayvan’ın çip üretimindeki önemini koruyacağını belirterek, “Ancak Çin baskısına karşı savunmasız olduğu için Tayvan’daki çip üretimine olan bağımlılığı azaltmak ABD için önemli bir stratejik görevdir” dedi.

Lewis, ülkelerin dijitalleşme çabalarını sürdürmesiyle uzun vadede küresel çip talebinin artacağını, Samsung, Hynix, Infineon, Arm ve SMIC gibi şirketlerin büyümeye devam edeceğini ve 2030 yılında bu alandaki mevcut firmaların lider olacağını belirtti.

Ülkelerin kendi yarı iletken endüstrilerine sahip olmaları gerektiğini ve küresel pazara güvenemeyeceklerini belirtti.

“Eğer ABD ihracat yasaklarında aşırıya kaçarsa, Amerikan çipleri tasarlanana kadar kısa vadeli bir kesinti olacaktır ki bu da ABD’nin hızlandırmak istemesi gereken bir eğilimdir.”

Yarı iletken üretiminin geleceği

Hindistan merkezli araştırma merkezi Takshashila Institution’ın müdür yardımcısı Pranay Kotasthane, Anadolu’ya yaptığı açıklamada TSMC’nin üretim trendinin ABD’de devam etmesi halinde Tayvan’ı zaman içinde daha az önemli hale getirebileceğini söyledi.

“Şu anda GPU’lar (grafik işlem birimleri) makine öğrenimi uygulamaları için kullanılıyor, ancak birçok şirket bu tür iş yükleri için özelleştirilmiş uygulamaya özel çipler üzerinde çalışıyor – Bu, yeni çip tasarımları ve mimarileri gerektirecek (ve) belirli bir alana daha fazla transistör sıkıştırma ihtiyacı da ambalajlamada inovasyona çok fazla odaklanılacağı anlamına geliyor” dedi.

Kotasthane, yarı iletken üretimine erişimin gelecekte önemli hale geleceğini, ancak “bunun yurt içinde gerçekleşmesi gerekmediğini” belirtti.

“Hiçbir ülke kendi yerli üretim tesislerini kurmayı ve karlı bir şekilde işletmeyi göze alamaz, (ve) Tayvan’ın en büyük ihracat kalemi çipler olsa bile en büyük ithalat kalemi çiplerdir” dedi.

“Yarı iletkenler konusunda çok taraflı işbirliği bir tercih değil, bir zorunluluktur” dedi.